Freya (staronordycka Freja, „Dama”) jest jedną z najwybitniejszych bogiń w mitologii nordyckiej. Jest członkiem plemienia bóstw Wanirów, ale została honorowym członkiem bogów Asów po wojnie Aesir-Vanir. Jej ojcem jest Njord. Jej matka jest nieznana, ale może być Nerthus. Freyr jest jej bratem. Jej mąż, nazwany Odr w późnonordyckiej literaturze, to z pewnością nikt inny jak Odin, a zatem Freya jest ostatecznie identyczna z żoną Odyna Frigg (omówienie tego poniżej).
Freya jest sławna za jej zamiłowanie do miłości, płodności, piękna i wspaniałych dóbr materialnych – i, z powodu tych upodobań, jest uważana za coś w rodzaju „imprezowiczki” Asów. Na przykład w jednym z wierszy Eddyego Loki oskarża Freję (prawdopodobnie dokładnie) o tym, że przespała się ze wszystkimi bogami i elfami, w tym jej bratem. Z pewnością jest namiętną poszukiwaczką przyjemności i emocji, ale jest czymś więcej niż tylko tym. Freya jest archetypem völvy, profesjonalisty lub półprofesjonalnego praktykująca seidr, najbardziej zorganizowaną formę magii nordyckiej. To ona jako pierwsza przyniosła tę sztukę bogom, a co za tym idzie, także ludziom. Biorąc pod uwagę jej doświadczenie w kontrolowaniu i manipulowaniu pragnieniami, zdrowiem i dobrobytem innych , jest istotą, której kn posiadanie i moc są prawie równe.
Freya przewodniczy królestwu zaświatów Folkvang. Według jednego staronordyckiego poematu wybiera połowę wojowników zabitych w bitwie, aby tam zamieszkać. (Zobacz Śmierć i życie pozagrobowe.)
Freya the Völva
Seidr to forma przedchrześcijańskiej nordyckiej magii i szamanizmu, która polegała na rozeznawaniu kierunku losu i pracy w jej strukturze, aby wprowadzać zmiany, często poprzez symboliczne wplatanie w życie nowych wydarzeń. Potęga ta mogłaby potencjalnie zostać wykorzystana w każdym możliwym do wyobrażenia celu, a przykłady, które obejmują praktycznie cały zakres ludzkiej kondycji, można znaleźć w literaturze staronordyckiej.
W epoce wikingów völva była wędrowną wieszczką i czarodziejka, która podróżowała z miasta do miasta, wykonując na zlecenie seidr w zamian za zakwaterowanie, jedzenie, a często także inne formy odszkodowania. Podobnie jak inni szamani z północnej Eurazji, jej status społeczny był wysoce niejednoznaczny – na przemian była wywyższana, przerażana, pożądana, przebłagana, czczona i pogardzana. Ynglinga Saga, a pośrednie wskazówki są umieszczane w innych Eddach i sagach. Na przykład w jednej opowieści dowiadujemy się, że Freya posiada pióropusze sokoła, które pozwalają jego właścicielowi zmienić jego lub jej kształt na sokoła.
Podczas tak zwanego Völkerwanderung lub „Okresu migracji” – około 400-800 ne, a więc okres bezpośrednio poprzedzający epokę wikingów – postać, która później stała się völva, pełniła znacznie bardziej potrzebną instytucjonalnie i powszechnie uznaną rolę wśród plemion germańskich. Jedna z podstawowych instytucji społecznych tego okresu była brygadą wojenną, ściśle zorganizowanym stowarzyszeniem wojskowym, któremu przewodniczył wódz i jego żona. Żona przywódcy brygady, według rzymskiego historyka Tacyta, nosiła tytuł veleda, a jej rola w brygadzie polegała na przepowiedzeniu wyniku sugerowany plan działania za pomocą wróżbiarstwa i wpływania na ten wynik za pomocą bardziej aktywnej magii, a także podania specjalnego kielicha alkoholu, który był potężnym symbolem zarówno doczesnej, jak i duchowej mocy w okresowym rytualne uczty.
Jeden z literackich portretów takiej kobiety pochodzi ze średniowiecznego staroangielskiego eposu Beowulf, który opowiada o czynach króla Hroðgara i jego bandy na ziemi, którą dziś znamy jako Danię. Imię królowej Hroðgara, Wealhþeow, jest prawie na pewno staroangielskim odpowiednikiem tytułu proto-germańskiego, który Tacyt zlatynizował jako „veleda”. „Domowe” działania Wealhþeow w wierszu – które są właściwie rozumianymi odgrywaniem rytuału alkoholowego opisanego powyżej – są niezbędne dla utrzymania jedności bandy i jej struktur władzy. Wiersz, pomimo swojej chrześcijańskiej okleiny, „wskazuje na moce wyroczni królowej… Przedstawione w wierszu stowarzyszenie Hrothgar / Wealhtheow jest echem wcześniejszej, bardziej zdecydowanej i energicznej koncepcji polityczno-teologicznej”.
„Koncepcja polityczno-teologiczna” opierała się na modelu mitologicznym dostarczonym przez boską parę Frija i Woðanaz, bóstwa, które później przekształciły się odpowiednio w Freya / Frigg i Odin. Woðanaz jest wodzem bandy, a Frija jest jej veleda. Oprócz strukturalnych zgodności przedstawionych powyżej, Wealhþeow i Freya posiadają nawet biżuterię o tej samej nazwie: staroangielska Brosinga mene i staronordycka Brísingamen (obie oznaczają coś w rodzaju „ognisty / świecący naszyjnik”).Pewne jest, że obie liczby odnoszą się do tego samego starożytnego archetypu, czy to na płaszczyźnie ludzkiej, czy boskiej.
Freya i Frigg
Podczas gdy późnonordyckie źródła literackie, które stanowią podstawę z naszej obecnej wiedzy o przedchrześcijańskiej religii germańskiej przedstawia Freję i Frigg jako przynajmniej nominalnie odrębne boginie, podobieństwa między nimi są głębokie. Różnice między nimi są jednak powierzchowne i można je w zadowalający sposób wyjaśnić, konsultując się z historią i ewolucją pospolitej bogini germańskiej, którą Norseowie dzielili się na Freję i Frigg na krótko przed nawróceniem Skandynawii i Islandii na chrześcijaństwo (wokół rok 1000 ne).
Jak zauważyliśmy powyżej, bogini Okresu Migracji, która później została Freją, była żoną boga, który później stał się Odynem. Chociaż jest to nieco zawoalowane, ostatecznie tak jest w literaturze staronordyckiej. Mąż Freyi ma na imię Óðr, imię, które jest praktycznie identyczne z imieniem Óðinn (staronordycka forma „Odyna”). Óðr oznacza „ekstaza, inspiracja, furia”. Óðinn to po prostu słowo óðr z przedimkiem oznaczonym rodzaju męskiego (-inn) dodanym na końcu. Te dwie nazwy pochodzą od tego samego słowa i mają to samo znaczenie. Óðr to mało znana i rzadko wspominana postać w literaturze staronordyckiej. Jedyny fragment, który mówi nam cokolwiek o jego osobowości lub czynach – cokolwiek poza zwykłym wymienieniem jego nazwiska w związku z Freyą – pochodzi z prozy Edda, która stwierdza, że Óðr jest często daleko w długich podróżach i że Freya często można spotkać płaczącą. czerwonego złota z powodu jego nieobecności. Wiele z ocalałych opowieści dotyczących Odyna każe mu podróżować daleko i szeroko po dziewięciu światach, do tego stopnia, że prawdopodobnie częściej przebywa z dala od Asgardu niż w nim. Wiele z licznych imion Odyna nawiązuje do jego wędrówek lub są imionami, które przyjął, aby ukryć swoją tożsamość podczas pobytu za granicą. Dlatego trudno jest postrzegać męża Freyi jako coś innego niż tylko nominalnie odrębne przedłużenie Odyna.
Podobnie oskarżona jest Freyja i Frigg o niewierność swojemu (pozornie pospolitemu) mężowi. Obok kilku wzmianek o luźnych praktykach seksualnych Freyi można umieścić słowa średniowiecznego duńskiego historyka Saxo Grammaticusa, który opowiada, że Frigg przynajmniej raz spał z niewolnikiem. W Lokasenna i sadze Ynglinga, Odyn został kiedyś wygnany z Asgardu, pozostawiając swoim braciom Vili i Ve na czele. Oprócz przewodniczenia królestwu, regularnie spali z Frigg do powrotu Odyna. Wielu uczonych próbowało odróżnić Freyę od Frigg, twierdząc, że ta pierwsza jest bardziej rozwiązła i mniej wytrwała niż ta druga, ale te opowieści sugerują inaczej.
Frigg jest przedstawiana jako sama völva. Po raz kolejny w Lokasennie, po tym, jak Loki oczernił Frigg za jej niewierność, Freya ostrzega go, że Frigg zna los wszystkich istot, co jest oznaką jej zdolności do wykonywania seidr. Działania tkackie Frigg są prawdopodobnie aluzją do tej roli. I, jak się okazuje, Freya nie jest jedyną boginią, która posiada zestaw piór drapieżnych do zmiany kształtu – Frigg również je posiada.
Słowo oznaczające „piątek” w języku germańskim języki (w tym angielski) nosi imię Frija, proto-germańskiej bogini, która jest prekursorką Freyi i Friggi. Żaden z innych ludów germańskich nie wydaje się mówić o Friji tak, jakby była dwiema boginiami; to podejście jest unikalne dla nordyckich Nie powinno więc dziwić, że w źródłach nordyckich znajdujemy niejasność co do tego, która bogini tego dnia powinna mieć za imiennika. Zarówno Freyjudagr (z Freyja), jak i Frjádagr (z Frigg).
Imiona dwóch bogiń są również szczególnie interesujące pod tym względem: Freja, „Pani”, to raczej tytuł niż prawdziwe imię. Jest to odpowiednik współczesnego niemieckiego słowa Frau, które jest używane w taki sam sposób, jak angielski tytuł „Pani”. W epoce Wikingów skandynawskie i islandzkie arystokratki były czasami nazywane freyjur, w liczbie mnogiej od freyja. Tymczasem „Frigg” pochodzi od starożytnego rdzenia, który oznacza „ukochany”. Dlatego imię Frigg łączy ją z miłością i pragnieniem, a dokładnie z dziedzinami życia, którym przewodniczy Freya. Tutaj znowu możemy dostrzec ostateczną redukowalność obu bogiń: jedno imię jest identyczne z atrybutami drugiego, a drugie imię jest raczej tytuł ogólny niż unikalne imię.
Jest więc oczywiste, że obie są ostatecznie tą samą boginią. Dlaczego więc są przedstawiane jako nominalnie różne w późnych źródłach staronordyckich? Niestety, nikt tak naprawdę nie wie .
Szukasz więcej wspaniałych informacji na temat mitologii i religii nordyckiej? Podczas gdy ta strona zawiera ostateczne wprowadzenie do tematu w Internecie, moja książka The Viking Spirit stanowi ostateczne wprowadzenie do mitologii i religii nordyckiej. napisał również popularną listę 10 najlepszych książek o mitologii nordyckiej, które prawdopodobnie okażą się pomocne w twoich poszukiwaniach.
Edda poetycka. Lokasenna, strofy 30, 32.
Snorri Sturluson. Saga Ynglinga 4. W Heimskringla: eða Sögur Noregs Konunga.
Heide, Eldar. 2006. Spinning Seiðr. W religii staronordyckiej w perspektywie długoterminowej: pochodzenie, zmiany i interakcje. Pod redakcją Andersa Andréna, Kristiny Jennbert i Cathariny Raudvere. p. 166.
Price, Neil S. 2002. Droga Wikingów: religia i wojna w Skandynawii późnej epoki żelaza. p. 279-328.
Snorri Sturluson. Saga Ynglinga 4. W Heimskringla: eða Sögur Noregs Konunga.
Ellis-Davidson, Hilda Roderick. 1964. Bogowie i mity Europy Północnej. p. 117.
Tacyt, Korneliusz. Germania 8.
Enright, Michael J. 1996. Dama z miodem pitnym: rytuał, proroctwo i panowanie w europejskiej brygadzie wojennej od La Tène do epoki wikingów.
Tamże. p. 192.
Tamże. p. 66.
Snorri Sturluson. Proza Edda. Gylfaginning 35.
Saxo Grammaticus. Historia Duńczyków.
Poetic Edda. Lokasenna, werset 26.
Snorri Sturluson. Saga Ynglinga 3. W Heimskringla: eða Sögur Noregs Konunga.
Por. Np. Grimm, Jacob. 1882. Teutonic Mythology, tom 1. Przetłumaczone przez Jamesa Stevena Stallybrassa. p. 302.
Poetic Edda. Lokasenna, werset 29.
Snorri Sturluson. Proza Edda. Skáldskaparmál 18-19.
Ellis-Davidson, Hilda Roderick. 1964. Bogowie i mity Europy Północnej. p. 111.
Grimm, Jacob. 1882. Teutonic Mythology, Tom 1. Przetłumaczone przez Jamesa Stevena Stallybrassa. p. 300.
Orel, Vladimir. 2003. Podręcznik etymologii germańskiej. p. 114.