Tabula rasa (Polski)

Tabula rasa (łac .: „scraped tablet” – czyli „czyste konto”) w epistemologii (teorii wiedzy) i psychologii, przypuszczalny stan, który empiryści przypisywali ludzkiemu umysłowi, zanim idee zostały w nim odciśnięte w wyniku reakcji zmysłów na zewnętrzny świat przedmiotów.

Porównanie umysłu z pustą tabliczką do pisania pojawia się w De anima Arystotelesa (4. wiek pne; O duszy), a stoicy, a także perypateci (uczniowie Liceum, szkoły założonej przez Arystotelesa) argumentowali następnie za pierwotnym stanem pustki umysłowej. Jednak zarówno arystotelicy, jak i stoicy kładli nacisk na te władze umysłu lub duszy, które będąc jedynie potencjalnymi lub nieaktywnymi przed otrzymaniem idei od zmysłów, odpowiadają na idee w procesie intelektualnym i przekształcają je w wiedzę.

Nowy i rewolucyjny nacisk na tabula rasa pojawił się pod koniec XVII wieku, kiedy angielski empiryk John Locke w An Essay Concerning Human Understanding (1689) argumentował za początkowym podobieństwem umysłu do „białej księgi, pozbawionej wszelkich postacie ”z„ wszystkimi materiałami rozumu i wiedzy ”pochodzącymi z doświadczenia. Locke nie wierzył jednak, że umysł jest dosłownie pusty lub pusty przed doświadczeniem i prawie żaden inny empiryk nie zajął tak skrajnego stanowiska. Sam Locke uznał wrodzoną siłę „refleksji” (świadomość własnych pomysłów, wrażeń, emocji itd.) Jako sposób wykorzystania materiałów dostarczonych przez doświadczenie, a także ograniczoną sferę wiedzy a priori (niedoświadczonej), która niemniej jednak uważał go za „drobiazgowego” i zasadniczo pozbawionego treści (np. „dusza jest duszą” i „każdy człowiek jest zwierzęciem”). Podobne poglądy podzielał XVIII-wieczny szkocki empiryk David Hume. Odpowiednio określone pojęcia tabula rasa pozostawały wpływowe w filozofii brytyjskiej, a następnie anglo-amerykańskiej (analitycznej) do połowy XX wieku.