Paul Watt
październik 2003
dostępny w formacie PDF (114,22 KB 
)
Spis treści
Shinto
Buddyzm
Konfucjanizm
Chrześcijaństwo i nowe religie
Uwagi
Japońska tradycja religijna składa się z kilku głównych elementów, w tym sinto, najwcześniejszej religii Japonii, buddyzmu i konfucjanizmu. Chrześcijaństwo było tylko niewielkim ruchem w Japonii. Jednak tak zwane „nowe religie”, które pojawiły się w XIX i XX wieku, są dziś ważną cechą japońskiego życia religijnego.
Shinto
Shinto, czyli „sposób duchy lub bóstwa ”, zaczęły nabierać kształtu w okresie prehistorycznym Japonii, przed VI wiekiem ne. W tej wczesnej fazie Shinto był religią społeczeństwa przedpiśmiennego zorganizowanego wokół centralnej jednostki społecznej klanu. Bóstwa szintoistyczne lub kami były postrzegane jako przenikające świat przyrody. Drzewa, góry, rzeki i skały o niepowtarzalnych kształtach lub wzbudzające podziw można uznać za kami, ale istoty ludzkie również mogą być postrzegane jako kami. Wczesna mitologia opracowana przez wiodący klan VI i VII wieku, klan Yamato, później znany jako rodzina cesarska, utrzymuje, że przywódca klanu, cesarz, był potomkiem ich opiekuna kami, bogini słońca Amaterasu. Ale na przykład wielcy wojownicy i poeci byli również uznawani za kami ze względu na ich specjalne zdolności.
Ponieważ wczesni Shinto nie mieli założyciela ani nie tworzyli świętych tekstów, to dzięki wspólnotowym rytuałom religia został przesłany. Celem rytuałów było utrzymanie lub przywrócenie harmonii między naturą, ludźmi i kami, którą pierwsi Japończycy uważali za normę. Kiedy około III wieku p.n.e. Japończycy zaczęli uprawiać rolnictwo, rytuały sintoistyczne stały się ściśle związane z rolniczym rokiem. Święta gminne odbywały się w czasie sadzenia, zbiorów lub w ważnych momentach w historii społeczności. Główne rytuały składały się z czterech części: oczyszczenia, ofiar, recytacji lub modlitw i posiłku na zakończenie. Wszyscy członkowie wspólnoty wzięli udział, choćby symbolicznie, w ostatnim posiłku, przywracając w ten sposób harmonię w relacjach między ludźmi a kami.
Chociaż w swoim najwcześniejszym okresie Shinto nie posiadał żadnych świętych budowli, w VI i VII wieku n.e. Japończycy zaczęli budować kapliczki, w których znajdowały się symboliczne przedstawienia kami i które służyły jako miejsce rytuałów. (1)
Warto zauważyć, że podczas gdy przywódcy japońskiego rządu używali Shinto do uzasadnienia wojny Japonii na Pacyfiku od 1937 do 1945 roku, przez większość swojej historii Shinto był religią związaną z przyrodą, rolnictwem i społeczności lokalne.
Buddyzm
Buddyzm narodził się w Indiach w VI wieku p.n.e., a po przejściu przez Chiny i Koreę przybył do Japonii w VI wieku n.e. Jak pierwotnie przedstawiały historyczne Budda, buddyzm był ścieżką praktyki, którą jednostka mogła podjąć, aby uwolnić się od cierpienia. Budda nauczał, że niezależnie od względnego stopnia szczęścia, jaki można osiągnąć w życiu, wszystkie żyjące istoty w końcu chorują, starzeją się i umierają. A ponieważ przyjął indyjską ideę odrodzenia zgodnie z karmą, zrozumiano, że cierpienie będzie rozciągać się w nieskończoność w przyszłość. Buddha utrzymywał, że aby uwolnić się od cierpienia, trzeba osiągnąć nowe zrozumienie rzeczywistości. W szczególności trzeba było dostrzec, że osoby i rzeczy nie istnieją autonomicznie, na podstawie indywidualnych „ja”, ale raczej że wszystkie rzeczy są połączone siecią współzależności. Aby przezwyciężyć egocentryzm ignorantów, trzeba było przekształcić swój sposób myślenia i działania poprzez praktykę buddyjskiej moralności, medytacji i mądrości lub nauki.
Nowa gałąź religii zwana mahajaną, czyli większym pojazdem, powstała w pierwszym wieku pne Mahajana nadal przekazują ścieżkę moralności, medytacji i mądrości jako drogę do wyzwolenia, ale także rozwinęły nowe formy myślenia i praktyki, aby dotrzeć do jak największej liczby osób. Przywódcy mahajany dodali do kanonu buddyjskiego setki nowych sutr lub pism świętych , teksty, które przedstawiają Buddów i bodhisattwów (oświeconych asystentów Buddów), których nie widzieliśmy we wcześniejszej tradycji.
Niektóre z nowych sutr zalecają ścieżkę oddania tym oświeconym istotom jako sposób uczynienia pierwszego kroku w kierunku wyzwolenia, lub w kilku tekstach, jako sposobu na ponowne narodziny w czystej krainie jednego z tych Buddów. Co więcej, podobnie jak praktycznie wszystkie tradycje religijne, zarówno wczesny buddyzm (obecnie nazywany zazwyczaj Therawadą lub „Naukami Starszych”), jak i buddyzm mahajany przekazywały magię, która obiecywała wyznawcom ulgę w rozmaitych nieszczęściach. To właśnie buddyzm mahajany rozprzestrzenił się Chiny, Korea i Japonia.(2)
Kiedy buddyzm dotarł do Japonii w VI wieku z Korei i Chin, większości Japończyków trudno było zrozumieć jego wyrafinowane przesłanie filozoficzne. Niewielka elita uczyła się wówczas chińskiego (pierwszego języka pisanego w Japonii), a niektórzy z nich zaczęli studiować chińskie teksty buddyjskie, tak jak uczeni i duchowni w Japonii do chwili obecnej. Jednak większość Japończyków najpierw pociągała sztuka buddyjska, magia buddyjska lub możliwość bliższych związków z zaawansowaną cywilizacją Chin, gdzie buddyzm już się rozprzestrzenił. Bez względu na atrakcyjność, w VIII wieku, kiedy Japończycy założyli swoją pierwszą stałą stolicę w mieście Nara, japoński dwór przyjął zarówno buddyzm, jak i szinto.
Jak można się było spodziewać, w historii Japonii powstało wiele wpływowych sekt buddyjskich. Trzy przykłady mogą dostarczyć pewnego wglądu w wyjątkowe cechy japońskiej tradycji buddyjskiej.
Pod koniec VIII wieku stolica Japonii została przeniesiona z Nara do Heian-kyo, prekursora dzisiejszego Kioto. W okresie Heian (794-1185), forma buddyzmu zwykle nazywana buddyzmem tantrycznym w Indiach, ale buddyzm ezoteryczny w Japonii stał się bardzo popularny. Sekta Shingon (Prawdziwe Słowo lub Mantra), założona przez Kukai (774-835), była jedną z dwóch sekt ezoterycznych, które rozprzestrzeniły się w tym czasie.
Shingon był związany z unikalnym stylem medytacji, który obejmował mandale (artystyczne reprezentacje różnych Buddów i bodhisattwów lub świata widzianego przez te oświecone istoty), mudry (symboliczne pozycje rąk związane z każdym Buddą i bodhisattwą w mandalach) i mantry (święte wersety sanskryckie związane z tymi postaciami). Skupiając umysł na jednym z obrazów w mandali, naśladując pozycję dłoni Buddy lub bodhisattwy, na których się koncentrujemy, i recytując mantrę związaną z tą istotą, można wywołać świadomość własnej tożsamości z tą istotą. Buddowie w ciele, mowie i umyśle.
Jednak dla wielu japońskich praktykujących zjednoczenie z Buddami i bodhisattwami w mandalach było również sposobem na uzyskanie nadprzyrodzonych mocy. W ich umysłach ta medytacja mogłaby doprowadzić do osiągnięcia zdolności wypędzania złych duchów, uzdrawiania chorych lub wywoływania deszczu. Co więcej, buddyzm ezoteryczny dążył do włączenia Shinto do swojej interpretacji świata, argumentując, że kami Shinto były japońskimi manifestacjami buddów i bodhisattwów. (3)
Dwa inne wpływowe japońskie ruchy buddyjskie, Zen i Pure Land, powstały w XII i XIII wieku. XI i XII wiek to czas politycznego chaosu i wojen. Japońska klasa samurajów lub wojowników doszła do władzy pod koniec XII wieku, aby ustanowić feudalny system polityczny, na którego czele w teorii stał cesarz, ale w rzeczywistości szogun lub naczelny generał kraju. Tę nową klasę przywódczą pociągał nie buddyzm ezoteryczny, ale zen. Sekta zen, czyli medytacji, powstała w Chinach od szóstego do dziewiątego wieku. Jak przedstawił się Japończykom w XII wieku, Zen słynął z dyscypliny i oszczędności swoich tradycji monastycznych, z nacisku na medytację jako klucz do osiągnięcia wyzwolenia, z używania koanu (krótkiej i enigmatycznej wymiany między mistrz Zen i uczeń, który był czasami używany jako pomoc w medytacji) oraz ze względu na swoją historię mistrzów Zen gotowych zrobić prawie wszystko, aby doprowadzić swoich uczniów do oświecenia „teraz”. Klasę samurajów szczególnie pociągał nacisk zen na dyscyplinę i powagę życia. Zen stał się również blisko związany z niektórymi sztukami w Japonii (malowanie monochromatycznym tuszem, ceremonia parzenia herbaty i inne) i dzięki nim wywarł szeroki wpływ o kulturze japońskiej. (4)
Pobożna tradycja buddyzmu mahajany wysunęła się na pierwszy plan także w XII i XIII wieku. w regionie stołecznym wielu Japończyków wierzyło, że kraj wkracza w mroczny okres w swojej historii, który nazywali „zdegenerowaną erą Dharmy (lub nauk Buddy)” (mappo). Twierdzili, że w takim okresie niewielu ludzi było w stanie osiągnąć oświecenie tradycyjnymi metodami. Honen (1133-1212), założyciel sekty Pure Land w Japonii, nauczał, że wszystko, co można zrobić w zdegenerowanym wieku, to wzywać imię Amida (Amitabha w sanskrycie), Buddy, który w niektórych sutrach Czystej Krainy powiedział, że sprowadzi do swojej czystej ziemi wszystkich, którzy wzywają go z wiarą. Żadna inna praktyka nie była wymagana. Uczeń Honena, Shinran (1173-1262), twórca sekty True Pure Land, przyjął jeszcze bardziej radykalną interpretację tekstów. Aby pokazać, że nic nie można zrobić, aby osiągnąć wyzwolenie w zdegenerowanym wieku, Shinran całkowicie odrzucił celibat, wegetariańskie życie klasztoru.Następnie wszyscy przywódcy sekty Prawdziwej Czystej Ziemi żyli jako ludzie świeccy. Shinran był pierwszym mnichem w głównym nurcie tradycji buddyjskiej, który odrzucił życie monastyczne.
Konfucjanizm
Podobnie jak buddyzm, konfucjanizm dotarł do Japonii również z Korei i Chin. Tradycję tę założył w Chinach Konfucjusz (551-479 p.n.e.), którego nauki zostały przekazane potomstwu przez jego uczniów w Analektach lub Mówieniach Konfucjusza. Żyjąc w czasach niepokojów politycznych, Konfucjusz próbował doprowadzić swój świat z powrotem do pokoju i stabilności, wzywając ludzi do pielęgnowania cnót. W szczególności podkreślał wartości synowskiej pobożności lub szacunku dla rodziców i starszych, przyzwoitości lub właściwego postępowania, obowiązku, lojalności, nauki i życzliwości. Jego wypowiedzi sugerują, że widział stabilne rodziny jako podstawę stabilnych rządów. Chociaż nie interesowały go liczne bóstwa, które rozpoznawali jego współcześni, widział swoją społeczną wizję jako uprawnioną przez świętą siłę, którą nazwał Tien lub Niebem.
Konfucjanizm był znany Japończykom od VI n.e.; jednakże dopiero w okresie Edo lub Tokugawa (1600-1868) stał się wiodącą ideologią państwa i wszechobecną nauką w społeczeństwie japońskim. W tym czasie Japończycy wyszli z innego okresu politycznego chaosu, a nowa rodzina wojowników, która przejęła władzę, Tokugawa, dostrzegła wartość nauk konfucjanizmu, buddyzmu i sinto, w ich wysiłkach na rzecz ustanowienia trwałego pokoju. Rząd Tokugawy w końcu założył szkołę konfucjańską, Shoheiko lub „Szkołę dostatniego pokoju”, a przywódcy feudalnych domen, które kontrolowali Tokugawa, założyli podobne szkoły. Kilku nauczycieli opracowało specjalny kodeks etyczny dla klasy wojowników, znanej jako bushido , droga wojownika, która połączyła nacisk Zen na dyscyplinę i oszczędność, miłość Shinto do kraju oraz konfucjańskie wartości synowskiej pobożności, lojalności, oddania obowiązkom i nauki. Takie wartości i postawy były rozpowszechniane w społeczeństwie japońskim przez popularni nauczyciele, tacy jak Baigan Ishida (1685-1744), który nauczał synkretyzmu lub mieszania konfucjanizmu, buddyzmu i szinto. (5) Jak zauważyło wielu uczonych współczesnej Japonii, rozpowszechnienie takich wartości pomogło Japończykom w szybkiej modernizacji w XIX i XX wieku.
Chrześcijaństwo i nowe religie
Dwa inne godne uwagi składniki japońskiej tradycji religijnej to chrześcijaństwo i nowe religie ons. Chrześcijaństwo weszło do Japonii po raz pierwszy w XVI wieku, kiedy w 1549 roku wprowadzono katolicyzm. W tym czasie zyskało niewielu wyznawców, a rodzina Tokugawa zdusiła chrześcijaństwo w XVII wieku. Po upadku kontroli Tokugawy i otwarciu Japonii na świat w okresie Meiji (1868-1914) chrześcijaństwo zostało ponownie wprowadzone przez misjonarzy protestanckich. Chrześcijańscy misjonarze i nauczyciele budowali szkoły i szpitale i byli ważnym kanałem wiedzy o Zachodzie. Zwrócili również szczególną uwagę na potrzeby kobiet i pracowników. Jednak również w tym okresie wyznawcy chrześcijaństwa nigdy nie stanowili więcej niż jeden procent populacji Japonii. Dwie przeszkody w rozprzestrzenianiu się religii to żądanie chrześcijaństwa dotyczące wyłącznej lojalności (co stanowiło ostry kontrast z bardziej inkluzywnym podejściem Japończyków) oraz protekcjonalny stosunek do kultury japońskiej, który wykazywali niektórzy misjonarze.
Tak zwane nowe religie Japonii powstały tysiące w XIX i XX wieku. Większość z tych religii ma tylko kilkaset lub tysiące wyznawców, ale niektóre, jak Soka gakkai („Towarzystwo Tworzenia Wartości”), grupa buddyjska, twierdzą, że jest ich kilka milionów. Grupy te mają wiele wspólnych cech. Zwykle mają charyzmatycznego przywódcę, który przezwyciężył trudności. Zwykle obiecują konkretne korzyści, takie jak zdrowie, bogactwo i rozwiązanie problemów rodzinnych. Chociaż mogą mieć pierwotny związek z sinto lub buddyzmem, często łączą elementy z kilku religii. Zwykle są krytyczni wobec starszych instytucji religijnych i zwykle intensywniej angażują swoich wyznawców w praktykę religijną Niektórzy obserwatorzy nowych religii szacują, że nawet jedna czwarta populacji Japonii może mieć jakiś udział w nowych religiach. Nie należy jednak wyciągać z tego wniosku, że Japończycy uważają się dziś za „religijnych”. Wręcz przeciwnie, większość Japończyków uważa się za świeckich, mając jedynie sporadyczne kontakty z instytucjami religijnymi w czasie ślubów, pogrzebów lub ważnych świąt, takich jak Nowy Rok. Jednak wiele wartości, które legitymizowały tradycyjne religie, stało się częścią codziennego życia.
Uwagi
1 Wizualne wprowadzenie do Shinto można znaleźć na stronie http://ias.berkeley.edu/orias/visuals/japan_visuals/shinto.HTM.Prostą dyskusję na temat rytuału Shinto można znaleźć w Ono Sokyo, Shinto, The Kami Way (Tokio: Charles E. Tuttle, 1962), 50-57.
2 Ogólne wprowadzenie do buddyzmu, które dotyczy również rozprzestrzeniania się religii na Japonia to Damien Keown, Buddhism: A Very Short Introduction (New York: Oxford University Press, 1996).
3 Więcej informacji o Kukai i Shingon można znaleźć w: Paul B. Watt, „Kukai”, Buddhist Spirituality: Later China, Korea , Japan and the Modern World (New York: The Crossroad Publishing Company, 1999), 174–185.
4 Film instruktażowy o Zen to The Principles and Practice of Zen (Princeton, NJ: Films for the Humanities, 1988) . Fragmenty filmu można wykorzystać do przedstawienia życia w klasztorze zen i kulturowego wpływu zen.
5 O ruchu Baigana Ishidy, znanym jako Shingaku, można przeczytać w Paul B. Watt, „The Buddhist Element in Shingaku”, Buddhist Spirituality: Later China, Korea, Japan and the Modern World (New York: The Crossroads Publishing Company, 1999), s. 337-347.
Paul Watt jest profesor i dyrektor studiów azjatyckich na Uniwersytecie DePauw.