Misschien heb je een rode haring gezien in een recent boek of film, maar je realiseerde je het waarschijnlijk pas achteraf. Deze misleidende aanwijzingen zijn bedoeld om je te misleiden tot het trekken van een verkeerde conclusie, en ze “zijn een populaire truc onder vertellers van alle soorten.
Als je de Harry Potter-serie hebt gezien of gelezen – en echt, wie niet? – dan herinnert u zich misschien enkele van de vele gevallen waarin JK Rowling gebruikte dit literaire apparaat. Die innemende plotwending over de aard van Sneeps personage is bijvoorbeeld waarschijnlijk een van de langstlopende rode haringen ooit geschreven.
Soms zijn ze niet eens subtiel. Agatha Christies moordmysterie And Then There Were None noemt rode haring rechtstreeks in verwijzing naar de dood van een personage, en een standbeeld van een rode haring verschijnt in Lemony Snickets A Series of Unfortunate Events. Misschien wel het meest flagrant, een personage in de tekenfilm A Pup Named Scooby-Doo, die voortdurend de schuld kreeg van talloze misdaden, werd genoemd – je raadt het al – Red Herring.
Maar waar komt dit literaire apparaat vandaan, en waarom is het vernoemd naar een vis Voor een beetje achtergrond: haring is van nature zilverachtig, maar wordt roodbruin als ze wordt gerookt. Lang voordat koelkasten werden uitgevonden, werd dit gedaan om de vis maandenlang te bewaren. Ze kunnen ook behoorlijk stinken. Zoals de io9-blog van Gizmodo aangeeft, werd aangenomen dat rode haring in de 17e eeuw tegen de grond werd gesleept om honden te trainen om prooien op te sporen. Een andere theorie was dat ontsnapte gevangenen de vis gebruikten om hun sporen uit te wissen en de honden in verwarring te brengen. io9 merkt echter op dat rode haring eigenlijk werd gebruikt om paarden te trainen in plaats van honden, en alleen als de voorkeurskeuze – een dode kat – niet beschikbaar was. Het idee was dat de paarden zouden wennen aan het volgen van het geurspoor, waardoor ze minder snel bang zouden worden als ze de honden volgen te midden van het lawaai en de drukte van een vossenjacht, merkt de Britse etymoloog en schrijver Michael Quinion op. die de oorsprong van de uitdrukking rode haring heeft onderzocht.
De werkelijke oorsprong van de figuurlijke betekenis van de uitdrukking kan worden teruggevoerd tot het begin van de 19e eeuw. Rond deze tijd schreef de Engelse journalist William Cobbett een vermoedelijk fictief verhaal over hoe hij als jongen rode haring had gebruikt om honden van de geur van een haas af te werpen. Hij werkte deze anekdote uit en gebruikte het om enkele van zijn collega-journalisten te bekritiseren. “Hij gebruikte het verhaal als een metafoor om de pers af te keuren, die zich had laten misleiden door valse informatie over een vermeende nederlaag van Napoleon”, schrijft Quinion in een blog. “Dit zorgde ervoor dat ze hun aandacht afleidden van belangrijke huishoudelijke zaken.”
Volgens Quinion werd in 1833 een uitgebreide versie van dit verhaal gedrukt, en het idioom verspreidde zich van daaruit. Hoewel veel mensen meer bekend zijn met rode haring in de popcultuur, duiken ze ook op in politieke sferen en in allerlei debatten. Robert J. Gula, de auteur van Nonsense: Red Herrings, Straw Men and Sacred Cows: How We Abuse Logic in Our Everyday Language, definieert een rode haring als een detail of opmerking die in een discussie wordt ingevoegd, al dan niet opzettelijk, die een zijspoor de discussie. “
Het doel is om de luisteraar of tegenstander af te leiden van het originele onderwerp, en het wordt beschouwd als een soort gebrekkige redenering – of, meer fantasierijk, een logische denkfout. Deze toepassing van rode haring lijkt meer in overeenstemming te zijn met het oorspronkelijke gebruik, maar zoals Quinion opmerkt: “Dit verandert natuurlijk niets aan het gevoel van rode haring: het is al te lang een vast onderdeel van ons vocabulaire geweest om te veranderen. Maar we kennen nu tenminste de oorsprong ervan. Een andere obscure etymologie is vastgespijkerd. “